Bij de behandeling van diverse ziekten wordt steeds vaker gebruik gemaakt van een nieuwe groep geneesmiddelen, de zogenaamde ‘biologicals’. Dit zijn medicijnen die gemaakt worden met behulp van geavanceerde biotechnologische technieken. De werking van biologicals berust veelal op beïnvloeding van (lichaamseigen) stoffen van het afweersysteem. Biologicals blijken erg succesvol te zijn bij de behandeling van verschillende ziekten. Als bijwerking kan het lichaam echter zogenaamde ‘antistoffen’ tegen de gebruikte biological ontwikkelen, waardoor de werking ervan verminderd wordt.
TNF-α remmers bij hidradenitis suppurativa
Vanaf ongeveer 2001 verschenen de eerste studies (case reports) over gunstige resultaten van infliximab (anti-TNF-alfa) bij mensen met ernstige hidradenitis suppurativa. Dit waren patiënten die een combinatie hadden van de ziekte van Crohn en HS, een bekende associatie. Deze patiënten werden voor hun Crohn behandeld met infliximab en daarbij viel op dat ook de hidradenitis rustiger werd en dat bij sommige patiënten de klachten zelfs geheel verdwenen. In de periode daarna zijn ook patiënten met alleen HS behandeld met anti-TNF-alfa biologicals. Aanvankelijk alleen met infliximab (merknaam Remicade®) later ook met etanercept (merknaam Enbrel®) en met adalimumab (merknaam Humira®, Hyrimoz®). Inmiddels is gebleken dat de werking van etanercept (merknaam Enbrel®) beperkt is en dit dus ook niet meer aangewezen is voor de behandeling van HS.
Door de behandeling met de TNF blokkerende middelen wordt de ontstekingscomponent die rond de abcessen en fistels aanwezig is geremd. Zwelling, pijn en pus-uitvloed nemen af. Fistels kunnen verminderen c.q. geheel verdwijnen. Patiënten voelen zich in korte tijd (vanaf 2 weken na het starten) beter en zijn in staat om dingen te doen, zoals fietsen, die daarvoor onmogelijk waren. De kwaliteit van leven verbetert significant. Helaas werken TNF-alfa remmers niet voor iedereen en moet er dan gekeken worden naar andere mogelijkheden.
Interleukine- remmers
Een andere soort biologicals zijn de interleukine-remmers. Deze worden bij hidradenitis momenteel enkel gebruikt als antibiotica en TNF-alfa remmers falen in de behandeling van hidradenitis. Een voorbeeld van een interleukine-remmer is ustekinumab. Ustekinumab remt de werking van IL-12 en IL-23 en zou op deze manier de ontstekingsreactie verminderen en/of stoppen. Op dit moment is ustekinumab niet geregistreerd voor de behandeling van hidradenitis, maar wordt het soms toch toegepast.
Nieuwe biologicals in aantocht
Het onderzoek naar nieuwe biologicals voor de behandeling van hidradenitis staat niet stil. Op dit moment zijn er twee kandidaat geneesmiddelen die vermoedelijk dit jaar op de markt komen voor HS. Dit zijn Cosentyx (secukinumab) en bimekizumab. De wetenschappelijke onderzoeken naar deze geneesmiddelen zitten in hun laatste fase en de resultaten zijn goed. De farmaceutische bedrijven zijn dan ook druk in de weer om deze middelen op de markt te krijgen.
Secukinumab is een interleukineremmer. Interleukines zijn betrokken bij de ontstekingsreacties in ons lichaam. Secukinumab werkt in op het eiwit IL-17A dat in grote hoeveelheden voorkomt bij hidradenitis en andere aandoeningen zoals bijvoorbeeld psoriasis en spondyloartritis, waarvoor het geneesmiddel op dit moment ook gebruikt wordt.
Bimekizumab is ook een interleukineremmer en werkt in op IL-17A en IL-17F. Dit geneesmiddel is momenteel al goedgekeurd in Europa voor de behandeling van ernstige psoriasis en dus binnenkort waarschijnlijk ook voor de behandeling van hidradenitis!
Combineren met chirurgisch ingrijpen
Onder invloed van de TNF-remmende middelen verdwijnt de ontstekingscomponent, de zwelling, en de pus-uitvloed waardoor de gebieden overzichtelijker worden en beter toegankelijk voor chirurgische ingrepen. Dit opent de weg om deze patiënten een traject van behandelingen aan te bieden, waarvan de behandeling met TNF-remmers onderdeel is, maar waarbij daarna of gelijktijdig chirurgisch wordt ingegrepen. Met deze combinatie van opties lukt het om een deel van de patiënten volledig klachtenvrij te laten zijn.
Combineren met antibiotica
Patiënten die starten met biologicals hebben meestal al de gebruikelijke antibiotica geprobeerd, met onvoldoende resultaat. Desondanks kan het toch nodig zijn om tijdens periodes waarin het minder goed gaat antibiotica toe te voegen aan de behandeling. Ook rond ingrepen kan het nodig zijn om preventief of bij wondinfecties tijdelijk antibiotica te geven.
Behandelcriteria
Vanwege de mogelijke (ernstige) bijwerkingen en gezien de hoge kosten, worden TNF-alpha remmers niet bij alle patiënten met HS ingezet. Artsen hanteren globaal onderstaande criteria:
- ernstige HS (Hurley II of III)
- meer dan vijf ontstoken (pussend of pijnlijke plekken) gebieden
- langer dan twee jaar bestaand
- aanwezigheid van een ontstekingscomponent (paars hard aanvoelend gebied rond abcessen/fistels)
- onvoldoende reagerend op andere therapieën of teveel bijwerkingen daarvan
- geen overgewicht; gewicht onder de 100 kilogram
- niet zwanger zijn of zwanger (kunnen) worden (adequate anticonceptie) tijdens de behandeling en tot en met zes maanden na de laatste gift.
Bij overgewicht is een hogere dosering nodig. Voor alle TNF-remmers geldt dat bij verhogen van de dosis, de kosten toenemen, maar mogelijk ook de kans op bijwerkingen. Zwangerschap is onder voorwaarden en in overleg met de arts en bij aanpassing van de dosering soms wel mogelijk.
